Уметниците ќе манифестираат отпор на „Манифеста“ во Санкт Петербург

Изминатово полугодие руските и западните ликовни критичари спореа и дискутираа до исцрпеност дали во северната престолнина треба да се одржи „Манифеста“, третата по значeње изложба на современа уметност во Европа. На прво место е Венециското уметничко биенале, а на второ е изложбата „Документа“ што се одржува во германскиот град Касел.


Случајот со (не)поставувањето на Европското биенале на современа уметност „Manifesta 10“ во познатиот музеј „Ермитаж“ и на повеќе други места во градот уште во 2013 година прими политичка и социјална димензија, наместо вообичаената техничка и кураторска. 


Оттогаш, спроведувањето на изложбата беше ставено под знак прашање. Меѓу организаторите на биеналето во Ротердам, каде се наоѓа неговото седиште, и кај мнозинството од учесниците се појави ѕид од недоразбирање и остри дискусии со повеќе преписки. Младите европски уметници двапати јавно повикаа да се бојкотира манифестацијата.


Најпрвин тоа се случи лани откако Државната Дума, долниот дом на рускиот парламент, го изгласа хомофобичниот закон за хомосексуална пропаганда. Некои од учесниците и кураторите веднаш излегоа со барање да се откаже одржувањето на биеналето во Русија. На ова се надоврзаа и изјавите на неколку советници од собранието на град Санкт Петербург во кои отворено се искажа нивната немилост кон хомосексуалците и нетрадиционалното однесување. Втората петиција беше предизвикана по анексијата на Крим од страна на Русија.


Годинава, на 6 март, голема група уметници од Германија и Холандија го објавија писмото до кураторот на „Манифеста“ Каспер Кениг во кое меѓу другото се говори: „Ние сметаме дека учеството во културните настани во Русија во ова време означува легитимизација и согласност со руската агресија против демократската држава Украина“.


Но, Кениг во меѓувреме не ја поддржа идејата за бојкот. Пред два месеца тој, заедно со директорот на „Ермитаж“, Михаил Пиотровски, им одговори на уметниците. Биеналето, сепак, треба да се одржи. Тоа ќе помогне да се активира оној слој од општеството кој е заинтересиран за дискусија и за културна размена, се вели во изјавата.


Сепак, во неодамнешно интервју за Дојче Веле, самиот Кениг дигна контраверза со изјавата: „По ангажманот на проектот во Санкт Петербург ми стана јасно дека работам во земја каде не постои граѓанско општество... Овде, речиси секој може да измислува и да прави закони и е неказнив се додека поседува доволно пари и моќ“.


Некои од организаторите и уметниците кои повикуваа на бојкот на одржувањето на „Манифеста“ во Русија се повикуваа на европските вредности врз кои е основано биеналето. Манифестацијата е врсник со Европската Унија и се појави по уривањето на Берлинскиот ѕид. Една од нејзините цели е обединување на народите во Европа. Имено, овие вредности дојдоа до израз во 2006, кога пропадна планираното одржување на „Manifesta 6“ во Никозија. Уметниците сакаа со помош на биеналето да ја обединат престолнината на Кипар која е поделена на грчки и на турски дел. Но, градските власти не прифатија и одбија да платат за таков проект.


Најгласни за бојкот на годинешнава „Манифеста“ беа учесниците од Украина. Сепак, откако стана јасно дека настанот ќе се одвива според предвидениот распоред - почнува овој викенд - некои од нив, како познатиот украински фотограф Борис Михајлов, најавија протестна уметност. На биеналето Михајлов ќе ја претстави серијата фотографии „Театар на воени дејствија. Втор Акт. Антракт“, снимени на киевскиот плоштад Мајдан во текот на насилните протести оваа зима.


„Манифеста“ во Санкт Петербург содржи и јавна програма, што се одржува на неколку места под отворено небо. Главниот јавен изложбен дел ќе се одржи на железничката станица Витебски вогзал, а останатите во други галерии и општествени хали каде ќе се проектираат филмови и отвораат разни дискусии. Куратор на овој дел од програмата е Јоана Варша, која за руските медиуми вели: „Ние не можеме да ја романтизираме современа Русија, но ќе се обидеме да раскажеме за современата ситуација во земјата на мек, нетривијален начин“. Еден дел од јавниот проект е изложбата „Квартирна уметност како домашен отпор“ („квартира“ значи стан), што ќе се одржи во една од поранешните комунални згради на Санкт Петербург.


Некои од уметниците веќе пристигаат во градот. Така, мексиканскиот уметник Франсис Алис се довезе од Брисел до Санкт Петербург на стара „Лада“. Патешествието го снимил на видеокамера, а по пристигањето „Ладата“ ја паркирал во дворот на „Ермитаж“, каде има направени инсталација. Стариот руски автомобил е веќе обраснат со треви и грмушести растенија и спред него тоа претставува уметничко дело.


„Моето патешествие заврши и колата со цркнат мотор е неупотреблива. Оваа форма треба да го пренесе тоа што јас го чувствувам. Многумина од нас преживуваат лични фрустрации и длабоко разочарување – се покажа дека Советскиот Сојуз постоел седум децении само заради тоа Русија денес да се утврди во една неокапиталистичка машина. Јас сакам да ја затресам публиката и таа да се замисли – зар сиве овие години до и по перестројката поминале бадијала?“,  изјави Алис.


Во заднина на омекнувањето на воинствената реторика околу конфликтот со Украина и повлекувањето на решението на Сенатот (горниот дом на парламентот) за употреба на воена сила во земјата (повлечено од претседателот, кој во март побара одобрение од парламентот за можна инвазија на Украина), но и задржани од заканите со санкции и соочени со нереализација на гасоводот Јужен поток, во наредниве неколку недели Кремљ ќе направи жртва и ќе замиже пред „субверзивната“ и „геј“ уметност на Европа. На потег е конзервативниот министер за култура, Владимир Медински, да каже што нему не му се допаѓа на „Манифеста“. А, во меѓувреме, Санкт Петербург ќе остане културна престолнина и вистинско духовно жариште на Русија, па дури и за современата уметност која изминатава деценија овде и во Москва е во подем. 

Објавено во „Слободен печат“

Не е дозволено преземање на оваа содржина или на делови од неа без дозвола од редакцијата на Плусинфо.