НЕПРЕПОЗНАВАЊЕ НА МАКЕДОНСКИОТ ФАШИЗАМ

За да го олеснам, препознавањето на причините за македонското општествено пропаѓање и во намера да го наречам „попот поп и бобот боб“, во повеќе прилики владеењето на Груевски го нарекував фашизоидно. Мислев дека визуелните знаци и анализата на однесувањето на режимот кој ги претвори сите уставни институти на државата во извршни органи на една партиска врхушка, се доволни за препознавање на неговата тоталитарна природа. Бев убеден дека препознавањето на вистинската природа на режимот на ДПМНЕ е неизбежно кога со промените на урбанистичките планови на центарот на Скопје се појавија првите кристално јасни и агресивни знаци за типично фашизоидно помрачување на умот на државниот врв. Зарем не е очигледно дека гротескните градителски зафати во центарот на Скопје, според својот психопатолошки „архитектонски израз“, наликуваат единствено на мрачните градби изградени од други тоталитарни, фашизоидни режими!? Бесмислените колонади на брегот на Вардар се како намалена панаѓурска верзија на хитлеровите - моќни и застрашувачки - но исто така празни, здодевни и грди колонади. Мислев дека „читањето“ на архитетурата е лесно и очигледно за сите, зашто таму владее емпириското правило на хомологија помеѓу општествата и градбите. Вистинитоста на хомологијата се темели на фактот дека градбите не знаат да лажат. Значи, кога градбите од Скопје 2014 се очигледно и несомнено фашизоидни, таков мора да е и режимот што ги гради.

Но, не било така едноставно. Не само што знаците не се протолкувани унисоно во јавноста, туку ми беше забележано и дека денес зборот фашизам не бил „конструктивен“ и „политички употреблив“ во Македонија и дека тоа била „претешка“ квалификација дури и за стомаците на противниците на власта. Отпрвин бев изненаден од активното одбегнување да се анализира, препознае и именува болеста која го уништува македонското општество, но набргу сфатив дека во оловни времиња одбивањето да се согледа смртната закана воопшто не е невообичаено однесување. Излезе дека оние кои ми укажаа дека употребата на квалификацијата „фашизоидно“ е непристојна, беа во право, зашто и покрај очигледните симптоми за владеењето на тоталитарен режим во Македонија, нацијата се однесува како се да е нормално и ведне глава од срам кога некој непристоен ќе го спомене зборот фашизам...

Ако пролистате малку по историјата, ќе воочите дека ова масовно глумење на нормалност, иако навидум ирационално, е вообичаена реакција на луѓето во ситуации кога врз главите им се истураат катастрофи. Може да се рече, дури, дека инсистирањето на пристојно и „достоинствено“ однесување е најчестата и најмасовната реакција кога на луѓето им ја земаат слободата или кога ги затвораат во стадиони, вагони или други предворја на смртта. Незначителен е процентот на оние кои во такви ситуации реагираат конструктивно - со борба. Во помеки ситуации како што е нашава, кога една партија воспоставува „нежна“ диктатура, водејќи грижа да го задржи привидот на демократија, со глумењето на нормална состојба и инсистирањето на пристојност, луѓето си ги купуваат личниот конфор и „достоинството“...

Од друга страна, сосем е јасно дека инсистирањето на пристојност во услови на егзистенцијално пропаѓање, не е ниту за влакно порационално однесување од пословичното чешлање на бабата додека селото гори. Како што чешлањето нема да го изгасне пожарот, така и „пристојната“ реакција не помага да се собори диктатурата. Ова на прв поглед ирационално однесување е, меѓутоа, сосем логично од биолошки аспект, зашто чешлањето за време на големи општествени невољи се покажало како статистички најбезбедно однесување. Дарвинската способност за преживување, во услови на егзистенцијален страв, кај луѓето генерира атавистички обрасци на однесувања кои наликуваат на оние според кои живеат нашите тревопасни роднини во африканските савани (или нашите ливадски чапункари?). Овој, кај нас се поприсутен, суров конформизам го карактеризираат рамнодушноста кон иднината, всредоточеноста кон сопственото и семејното преживување, рамнодушноста кон страдањето на другите луѓе и колективната мимикрија за обезбедување на привид на нормална состојба.... во која - се разбира - страдаат само оние што „си го барале“. Ваквите примални обрасци на однесувања се типични за сите фашизоидни режими, зашто психосоцијалниот профил на народот кој потпаднал под тоталитарна власт станува психологија на стадо. А, најкарактеристичното за оваа психологија е конформизмот во кој граѓанинот ја заменува личната слобода за безбедноста во строго контролираното стадо.
Овој конформизам е, претпоставувам, основната причина и за мирот и тишината кои царуваат над полето на македонскиот национален пораз, над расфрланите тела на македонската демократија и култура. Тој е најверојатно виновен и за „несварливоста“ на квалификацијата „фашизоидна“ за опишување на природата на нашата власт. Прифаќањето дека власта е фашизоидна, само по себе го загрозува конфорот на луѓето, бидејќи за оние што ја прифатиле квалификацијата глумењето на нормалност веќе не е конфорно однесување. Тоа е така, зашто да се однесуваш како се да е нормално во услови на фашизам, претставува вид на колаборација со режимот.

Токму затоа, најконфорниот образец на однесувањето под тоталитарен систем, е да се отфрли расправата за фашизоидната природа на режимот и да се глуми нормалност. Вживувањето во оваа ролја од секој актер бара имагинација за ментално реституирање на еден непостоечки свет во кој демократските институции во Македонија се уште постојат, судскиот систем функционира, информативните медиуми се слободни и независни, а најголемиот проблем во државата е неквалитетната опозиција... За да постигне природност и автентичност на својот перформанс во ова колосално лажирање на стварноста, современиот македонски граѓанин - актер се однесува мирно и достоинствено, не признава дека останал без својата слобода и дека е повторно роб или чифчија во сопствената земја... Тој обилно употребува еуфемизми за самозалажување, учествува во колективната дефокусација со дебати за преуранетите избори или други фатални грешки на опозицијата (никако за фашизоидната власт!) и се обидува да глуми природна, неусилена, речиси шармантна недоветност. Конечно, кога требаше да одлучува да се биде или да не се биде, и Хамлет одлучи да се прави недоветен.

Мирослав Грчев